Một ông bạn mình quen qua một nhóm học thuật về kinh doanh trên facebook thách mình đi ăn đuông dừa. Ổng giới thiệu Quán Kiến trên Âu Cơ, thế là mình cũng lao đi. Ai ngờ đuông cũng có mùa nên bọn mình ăn hụt, kéo nhau về gần hồ Đống Đa, ngồi X98 uống bia. Được nửa buổi thì chả hiểu sang thằng bạn ổng lao vào ngồi bàn bên cạnh. Thế là thành một hội tứ hải giai huynh đệ ngồi chém gió, về sau còn bàn chuyện học hành, làm ăn với nhau luôn.
Một hôm điện thoại ông bạn mình hết pin mà có hẹn với mình nên ổng cầm điện thoại bạn ổng nhắn mình hủy hẹn. Mình cũng OK. Mấy hôm sau, mình tiện tay nhắn lại đúng số điện thoại đó. Chả hiểu sao cái ông đầu bên kia cũng trả lời như đúng rồi. Thế là thay vì đi ăn với bạn của mình, mình đi ăn với bạn của bạn mình luôn. Ông này nhà chuyên in ấn, nên bảo mình, có việc gì cần đến in ấn thì cứ báo anh.
Thế là cái hẹn đuông dừa của mình với ông bạn đó tới nay vẫn hụt nhưng nếu không phải vì “peer pressure” hôm đó, thì có lẽ mình đã hụt mất rất nhiều mối quan hệ hay ho.
VẬY THỰC SỰ PEER PRESSURE LÀ GÌ?
Mình thấy nhiều bạn trẻ giờ dùng từ “peer pressure” rồi “chầm cảm” mọi lúc mọi nơi, nhưng các bạn có thực sự hiểu hai từ đó?
“Peer pressure” nếu theo đúng định nghĩa tiếng Anh là áp lực và sự ảnh hưởng của người trong cùng một nhóm.
Nếu tra theo lịch sử từ vựng thì “peer” dùng để chỉ người cùng một nhóm hoặc ít nhất là tầng lớp xã hội, còn “pressure” là hành động áp dụng lực hoặc sức ép ngoại cảnh lên một vật hoặc người khác.
Vì vậy, phải có ai đó bạn chơi cùng hoặc biết cụ thể chủ động ép bạn làm gì đó thì mới được tính là “peer pressure”. Xem trên mạng không ai ép bạn thì peer pressure cái gì?
Thế còn trầm cảm hay “depression” thì có nghĩa thực sự là gì theo lịch sử từ vựng:
Nếu tra đơn giản từ “depress”, thì nó có nghĩa bị ấn xuống, nghĩa là có tác động của ngoại cảnh làm cho tâm trạng của một người trở nên xấu và không thể vui vẻ lên được.
Nhưng nếu muốn tra kĩ hơn một chút, từ này trong thiên văn học có nghĩa là nhìn ngắm ngôi sao phương xa. Nếu suy ngược lại thì làm cho mình cảm giác thấp bé chới với.
Như thế, depression có nghĩa là sự tương tác giữa tâm cảnh và ngoại cảnh làm bản thân bị cuốn vào vòng xoáy tiêu cực, khó có thể vui vẻ hơn được. Kể cả có 1 lúc vui vẻ thì ngay lúc sau vẫn có thể rơi vào trạng thái muốn tách mình càng xa càng tốt ra khỏi thế giới thực tại.
Sao mình lại đi sâu vào giải nghĩa hai từ này như vậy?
Thực ra khi gọi một thứ là “peer pressure” chúng ta rất dễ tự ngụy biện cho bản thân. Bạn mình ép mình uống rượu, mình không thích uống, nên mình nói không có nghĩa là mình dũng cảm, không sợ “peer pressure.”
Nhưng các bạn hoàn toàn không để ý rằng khi quy những việc như chúng nó thành tích cao, chúng nó hoạt động nhiều vào “peer pressure”, TIỀM THỨC của bạn cũng rất dễ ngụy biện rằng “Ồ chúng nó làm được vì chúng nó giỏi, mình không giỏi chịu thôi.”
Tương tự như vậy với từ trầm cảm mà nhiều bạn kiên quyết viết “ch” mới chịu:
Mình từng bị trầm cảm, và đó là trạng thái cực kì không dễ chịu. Rõ ràng mình đạt được rất nhiều thứ nhưng vẫn buồn bã không có nguyên do. Có chuyện gì vui thì mình vui được 2 giây nhưng xong lại thôi còn chỉ cần một chuyện buồn là bao nhiêu chuyện buồn trong quá khứ đổ về, rồi nó cứ xoáy tít ở bên trong mình.
Cách duy nhất để mình thoát khỏi trạng thái đó là học cách dừng để ngoại cảnh xấu tương tác quá nhiều với tâm cảnh của mình. Và tích cực dùng ngoại cảnh tốt để tương tác với tâm cảnh của mình.
Vậy nên khi các bạn thốt lên “chầm cảm”, là các bạn đã cho phép TIỀM THỨC mở rộng khả năng tương tác giữa tâm cảnh với ngoại cảnh tiêu cực rồi đấy.
Có câu: Nói cái gì nhiều cái đó ám vào người, các bạn cứ nói thế nhiều rồi “trầm cảm” thành bệnh thật cũng không xa đâu.
QUAY LẠI CÂU CHUYỆN PEER PRESSURE CÓ TIÊU CỰC KHÔNG?
Có hai câu chuyện đáng tiếc mà mình luôn kể cho rất nhiều người.
Mình có đứa em mình học một trường chuyên Hà Nội, sang Mỹ cũng học bổng toàn phần trong Top 50. Khi sang Mỹ thì hào hứng lắm. Khi thấy các bạn Mỹ thì vừa học, vừa tham gia ngoại khóa, thì cũng nháo nhào lao vào. Nhưng bản chất em ấy văn hóa Việt Nam còn rất đậm nên chưa thân được với mấy bạn Mỹ này, luôn có cảm giác mình là người ngoài cuộc. Rồi vì tham gia hoạt động nên việc học bỏ bê. Rồi học chán không muốn lên lớp, không hòa nhập được không muốn hoạt động nó bổ sung cho nhau. Cuối cùng “trầm cảm” thật về nước.
Một bạn khác giải quốc tế. Sang Mỹ học Ivy League. Nhưng mà khoa bạn ấy có vẻ ai cũng giỏi, ban đầu bạn ấy chấp chới giữa lớp nên xì trét lắm. Cứ phải đứng đầu lớp mới không xì trét cơ. Vậy nên bạn ấy cố, cố mãi, vẫn chấp chới giữa lớp, cuối cùng bỏ không lên lớp, ở nhà cho đỡ xì trét. Mỗi ngày ở nhà thì đều sợ lên lớp hơn, xong lại sợ là giờ đang thành công thế về Việt Nam mọi người cười chê, thế là lâu dần thành trầm cảm.
Điểm chung của hai bạn này là đều để ngoại cảnh tiêu cực tác động qua lại với tâm cảnh quá nhiều, xong suy nghĩ thành một vòng luẩn quẩn:
Mình phải học tốt thì mới giữ được học bổng. Giữ học bổng thì mới ở lại được mà hoạt động với hòa nhập. Nhưng mình hòa nhập không tốt thì học làm gì nhỉ. Mà mình hòa nhập không tốt thì tham gia hoạt động làm gì?
Mình phải đứng đầu lớp thì mới có cảm giác như mình có hồi cấp ba. Phải học để đứng đầu lớp. Học mãi không đứng đầu lớp thì học làm gì. Nhưng mình mà về Việt Nam thì xấu mặt. Thôi phải cố ở lại nhưng mình không đứng đầu lớp được cũng khống muốn học nữa.
Thực ra đây không phải là peer pressure tiêu cực mà là các bạn nội tâm hóa nó quá nhiều đẩy bản thân vào trạng thái trầm cảm.
VẬY CÒN GÓC TÍCH CỰC THÌ SAO?
Mình có người bạn học bổng toàn phần từ cấp 3, học bổng toàn phần IVY League (học 2 chuyên ngành chính, 2 chuyên ngành phụ), rồi ra trường làm đến Head of Quant cho một công ty ở Boston. Người ở Việt Nam với Úc liên tục, suốt ngày đi chơi nhưng lương vẫn lĩnh lương Mỹ. Chán chán bạn ấy từ chối không đi học MBA Harvard, đến lúc quay lại học MBA thì là một trường xứng danh Ivy khác vì bạn ấy kêu trường này quan tâm sinh viên hơn. Chưa kịp học xong thì một trong những Big 4 của Mỹ lạy lên lạy xuống mời bạn ấy về. Giờ đang ngồi vị trí nếu không tương đương với C-level Mỹ thì cũng kém kém có chút đỉnh. Peer pressure không?
Từng có chứ. Bọn mình không chỉ cùng tên cùng họ, mà còn cùng cả chiều cao, cách để tóc cũng cực kì giống nhau, ngày xưa còn học cùng lớp. Mình còn hay bị nhầm với bạn ấy mỗi lần đi giao lưu nói chuyện cơ. Thấy ê kinh khủng vì tầm của mình và tầm của bạn ấy là kiểu 1 quả đồi trọc và 1 núi Phú Sĩ.
Cơ mà vì là “peer”, là người mình biết trực tiếp nên cũng vì hay bị nhầm với bạn ấy mà mình cũng cố gắng học hơn một chút. Từ đó, nếu người ta nhầm mình thành bạn ấy thì lúc hỏi về mình thật mình cũng không đến nỗi không có gì để khoe ra.
Cũng vì là người mình biết trực tiếp nên mình biết bạn ấy là cháu ruột của một cố Phó thủ tướng, lại càng biết thêm là IQ của bạn ấy cao hơn mình chục điểm, ở mức cận thiên tài. Vậy nên mình cố cứ cố, còn bạn ấy có lẽ 20 năm rồi vẫn hơn mình rất nhiều nhưng mà mình không để nó khiến mình phải “chầm cảm”.
Mình còn hay tự tìm “peer pressure” kiểu như bạn ấy cho bản thân mình cơ:
Đi làm thì sếp trực tiếp nói 5 7 thứ tiếng, từng có học bổng chính phủ. Một sếp xa xa hơn thì học Cambridge xong rồi Stanford, còn có CFA 3 level (vì tiện thì anh học), mà toàn học bổng toàn phần.
Đồng nghiệp ngang cấp thì từng đứng thứ 5 sinh viên toàn Anh lúc tốt nghiệp của một năm xa xa nào đó. Nước Anh không có học bổng đại học mà ổng thì toàn phần cả ăn ở.
Bạn thân hơi dưới quyền một chút thì nói 2 3 thứ tiếng từng học bổng toàn phần Pháp. Một bạn khác thì mới học toàn phần thạc sĩ từ một đại học ở Anh về. Sinh viên thực tập cũng tuyển từ năm 2 của MIT ra.
Dạ vâng với một đứa có mỗi cái bằng liên kết Troy lúc đó, mình kém nhất cái ban đó luôn.
Cơ mà “chầm cảm” thì chắc chết. Cố mà trau dồi kĩ năng cho có thể lãnh đạo những nhân viên, và làm việc cùng với bộ sậu lãnh đạo giỏi như thế thôi. Cũng vì mình biết họ trực tiếp nên mình biết điểm mạnh yếu của từng người trong số họ để mình tự học và nổi bật bản thân mình lên:
Như anh sếp nói 5 7 thứ tiếng là con nhà nòi bên ngoại giao, khi còn trẻ bố đi sứ suốt. Ảnh có học bổng chính phủ cũng vì gia đình nắm thông tin vững hơn ngoài ngạch nữa. Cái này mình không có cửa cạnh tranh, “chầm cảm” làm gì? Thay vì thế đọc và nghe thông tin bằng tiếng Trung, học cái thứ tiếng ảnh không biết, thế là bổ sung cho nhau.
Anh sếp học Stanford thì thiệt là giỏi tài chính, mà mình thì có thích tài chính hếu đâu, đọc hiểu thôi. Có điểm chung là bọn mình thích code, thích đọc, thích viết, thích đào tạo người khác. Thế là có cái để cộng tác và chơi với nhau rồi.
Đồng nghiệp ngang cơ thì giỏi cực giỏi, phải cái nóng tính. Mình nền hơn ổng, khéo hơn ổng nên bổ sung thêm được một ít này.
Bà bạn thân từng toàn phần Pháp thì giúp mình cải thiện kiến thức về lịch sử văn hóa châu Âu. Còn mình thì bổ sung cho bả tí gan và kiến thức khởi nghiệp tại Việt Nam. Mình và bả suốt ngày đi xem phim với nhau. Giờ bà vận hành kinh doanh riêng, kiếm vài tỉ một năm và ngày làm 6 giờ.
Còn nhân viên thì chả biết học trường nào ra, được mình dạy cho mấy chưởng mặc cả lương và xin việc, giờ dù làm ở Mỹ hay Việt Nam đều là công việc rất tốt.
Ví dụ peer pressure tích cực khác không phải mình đi?
Mình có người bạn khác cũng giải quốc tế, nhưng đi Úc học từ dự bị, rồi cũng xì trét than với mình:
“Chị chị. Em học thế nào thầy cũng chỉ chấm em điểm trung bình, chứ không được Trên trung bình như một số bạn.”
Mình lại hì hụi xem bạn ấy học gì làm thuyết trình ra sao, chỉ cho bạn ấy từ góc người đi làm. Lần sau bạn ấy được điểm Trên trung bình, bạn ấy khoe tíu tít. Và cũng chỉ một lần đó, bạn ấy trở thành sinh viên xuất sắc và giờ đã làm Giáo sư tại Úc.
Khác biệt là ở chỗ mình và cái bạn ở ví dụ trên không nội tâm hóa những áp lực này, chỉ đơn giản thấy một sự kiện, cũng cảm thấy áp lực nhưng mà tìm cách giải quyết nó chứ không để nó ảnh hưởng tới giao động tâm trạng. Vậy nên bọn mình cũng không trầm cảm mỗi lần có ai đó hơn mình.
VẤN ĐỀ “PEER PRESSURE” LUÔN NẰM Ở TƯ DUY:
Các bạn nghĩ bản thân mình bị peer pressure thực ra là vì “TIỀM THỨC” các bạn GATO muốn được đúng cái người ta có cơ:
Thực ra cuộc sống rất dài, không phải cứ thành công là cần những cái như người ta có. Ví dụ, mình có thể thấy chị bạn nói tiếng Pháp, nhưng nếu ghép nó vào cuộc sống của mình thì mình đâu có cần tiếng Pháp để kiếm nhiều tiền hơn, hay làm Chuỗi cung ứng tốt hơn
Vậy nên cái người ta có không có gì đáng để tác động vào nội tâm của mình cả. Cái gì phù hợp với cuộc sống của mình thì mình hãy để áp lực đó làm cho mình cố gắng hơn.
Ngoài ra còn những cái không peer pressure được, nhà mặt phố, bố làm to, xinh đẹp, cao ráo. Những thứ này đều là những thứ cố không không được thì hơi đâu nghĩ cho mệt.
Hãy đặt mục tiêu 10 năm cho chính bản thân mình thật cụ thể là thấy cái mà người ta có phù hợp và có đáng để peer pressure ngay không thôi.
Cuối cùng, hãy chỉ peer pressure với những người mình biết thật thôi. Mạng ảo lắm, ảo tung chảo luôn. Nếu thông tin mình khó kiểm chứng mà cũng ngồi đấy “thương xuân buồn thu” thì rõ ràng là lỗi tại bản thân chứ đâu phải tại thiên hạ giỏi. Với những người mình biết, thì khi peer pressure bạn có thể so lại xem mình cố được ở đâu, không cố được ở đâu, cần cái gì. Còn cả ngày cứ đọc chuyện con nhà người ta, thì lâu dài trầm cảm thật? Bố mẹ nói con nhà người ta mình khó chịu, còn bản thân nói con nhà người ta thì chỉ thấy mình vô dụng hơn thôi
P.S. NHỮNG CHUYỆN MÌNH THỰC SỰ GATO VỚI NGƯỜI KHÁC:
1. Trượt patin giỏi: Mình cũng giỏi đấy nhưng mà giỏi trượt tốc độ. Lượn đường 30 km một tối. Còn trượt đẹp dáng chuẩn qua hàng cốc thì thua xa rất nhiều thánh nhân.
2. Xinh đẹp: Mình thấy mình cũng xinh nhưng lùn. Đâu có được chân dài dáng chuẩn như nhiều người, mà cái này nhiều lúc mình muốn đi kéo chân nhưng nghĩ kéo thì không trượt patin được, không phù hợp với mục tiêu của mình nên thôi
3. Gia đình viên mãn từ sớm: Nói rồi đó thích lấy chồng, thích bình yên, nhưng mà hổng có người yêu phù hợp nên ta đi học đi làm cho đỡ phí thời gian.

Cảm ơn những chia sẻ rất tích cực của chị ạ ^^