Cách đây một năm khi các cuộc biểu tình của dân da màu rộ lên tại Mỹ, có một người thầy khá nổi trong giới dạy tiếng Anh Việt Nam đã viết một bài về vấn đề này. Thầy nói do người da đen lười, không chịu làm việc nên qua bao nhiêu năm họ vẫn bị phân biệt. Thầy cũng có nói dân Á đã vượt qua sự phân biệt chính nhờ sự chăm chỉ chịu khó. Mình thấy ý kiến này thật sự không hợp lý nên đã phản biện một chút. Thứ nhất, mình thấy người da đen ở Mỹ, thẳng thắn mà nói, chịu phân biệt lớn hơn rất nhiều những chủng tộc khác và thứ hai, với tư cách là một người da vàng sống tại Mỹ, mình cũng vẫn phải sống với sự phân biệt (dù rất nhẹ nhàng) hàng ngày.
Trước tiên mình phải khẳng định là mình hoàn toàn không đồng tình với việc dân da đen biểu tình, đập phá các cửa hàng tại Mỹ. Tuy nhiên, năm ngoái, đúng ngày biểu tình to nhất trong thành phố mình thì có một bạn da đen đến xem căn hộ cho thuê ở nhà mình. Bạn ấy là Public Defender (luật sư bảo vệ cho những người không có tiền) mới chuyển đến từ New York và bọn mình nói chuyện rất vui vẻ. Đến cuối buổi bạn ấy hỏi mình một câu làm mình phải suy nghĩ: "Mày nói thật cho tao biết, nếu tao dọn đến ở khu này (khu nhà mình khá tốt có cổng mã khóa lúc vào khu), tao có bị người ta "nhìn một cách kì lạ không"?
Cách đây 3 năm, mình dọn đến đây ở, mình là người "không trắng" duy nhất trong khu. Và tuy mọi người xung quanh không nói thẳng vào mặt nhưng có một hôm hàng xóm nhỡ miệng nói với chồng lúc đó còn bạn trai mình: "Có phải bạn gái mày có 1 con bạn người Á thường xuyên đến chơi không?" Đại ý là hơi băn khoăn về an ninh khu vực. Lúc đó, mình mới hiểu rõ sự phân biệt ở Mỹ đôi khi nó rất sâu xa. Và thực sự thì không như người thấy ở trên nói, dân Á chúng ta chưa bao giờ vượt qua sự phân biệt. Đơn giản là, ở những thành phố có đông dân Á và cộng đồng người Á hơn, chúng ta không cảm nhận được nó một cách rõ ràng.
Mình và chồng cứ đến lễ tạ ơn là xuống Charleston chơi với gia đình anh ruột bạn ấy. Lần đầu mình xuống chơi, ổng dẫn cả hai đứa đi "câu lạc bộ đồng quê" (thường cho những người thu nhập cao) mà ổng là thành viên ở đó. Hơn một năm sau đó, ổng kể rằng ổng đã rời câu lạc bộ đó rồi. Mình hỏi tại sao thì ổng kể rằng có một bạn da đen là bác sĩ phẫu thuật muốn vào câu lạc bộ. Và sau đó câu lạc bộ đã xảy ra tranh cãi. Ổng đứng ra làm cái "chiến dịch" để câu lạc bộ phải nhận bạn da đen vào, mặc dù số phiếu thuận quá bán nhưng không quá 2/3 nên bạn da đen đó không được vào câu lạc bộ. Ổng cảm thấy đó là một sự thụt lùi của văn hóa sau đó rút khỏi câu lạc bộ. Một lúc sau ổng kể với mình là ngày đầu ổng dẫn mình đi chơi câu lạc bộ, một đám thành viên ra hỏi ổng là có phải ổng định lôi mình vào không một cách rất phòng thủ.
Ngay cả chuyện mình cho thuê nhà cũng thế thôi. Mình post cái nhà cho thuê lên mạng, một bạn nhảy vào bình luận là: "Sao facebook nói là mày từ Việt Nam? Có phải mày là lừa đảo không?" Bản thân mình nghe câu đó thấy nực cười, vì nhà cửa muốn thuê cũng phải đến xem rồi ký hợp đồng mới thu tiền. Có gì mà lừa với đảo. Nhưng vì mình Việt Nam nên họ cứ bình thế đó.
Quay lại chuyện bạn thuê nhà da đen của bọn mình, bạn ấy vừa đi khỏi, hàng xóm đã vội vã chạy sang hỏi là: "Mày có cho thằng đấy thuê không đấy?" Khu nhà mình từ khi mình dọn vào đã có thêm 1 bạn Mỹ La tinh chuyển đến, làm cho cuộc sống sôi động hẳn. Nhưng Mỹ đen vẫn là một vấn đề khác. Một phần, mình và bạn giai rất muốn cho bạn ấy thuê để cả cái khu này thay đổi quan điểm về màu da. Tuy nhiên bọn mình biết chắc rằng, nếu bọn mình cho bạn ấy thuê thì dễ bị hàng xóm tẩy chay rồi làm những việc tủn mủn khiến bọn mình khó chịu. Cho nên thực sự mà nói thì bọn mình đang cảm thấy khá khổ tâm.
Trước đây có một em từng hỏi mình là "Sếp da đen của em rất khó tính, chị có cách nào giúp em không?" Mình hỏi ngược lại em ấy "Em có biết sao sếp em khó tính và dữ dội vậy không?" Sau đó mình nói, bởi vì ở đất nước này, cùng một vị trí nhưng nếu màu da mình đen, mình sẽ phải chiến đấu nhiều hơn, phải vật vã hơn. Vì vậy khi đến một vị trí rồi, mình sẽ vô tình trở nên cáu bẳn khó tính. Thực sự mà nói thì người da đen ở đây thường xuyên bị đẩy ra khỏi nhiều cơ hội mà họ có thể làm. Vì vậy, một số người trong họ chuyển qua ăn cắp, ăn trộm, cướp bóc khiến con sâu làm dầu nồi canh chứ không hẳn toàn bộ trộm cướp là da đen.
Ở một số thành phố Mỹ có mafia tàu, có mafia Việt Nam, mafia Nga, mafia Mễ, cớ sao lại cứ phải nói chủng tộc da đen là đi ăn cướp nên mới bị phân biệt? Bản thân ý kiến đó đã phần nào đó thể hiện sự phân biệt chủng tộc rồi. Mình đồng ý rằng dân da đen biểu tình ở Mỹ là do bị xúi giục và rất có thể có yếu tố đảng phái chính trị ở đây. Tuy nhiên, việc đó thì cũng khác gì ở Việt Nam có những bạn công nhân không được học nhiều cho lắm bị người khác xúi dục đình công với biểu tình rồi đập phá nhà máy Trung Quốc (cuối cùng Trung Quốc lợi dụng đó làm lý do để đòi đem quân vào Việt Nam). Mình chỉ mong mọi người đừng nói da vàng tốt hơn da đen bởi vì ở Mỹ, cứ da không trắng là đã bị phân biệt rồi. Tùy vào thành phố và lĩnh vực mà sự phân biệt này có thể nặng hơn hoặc nhẹ hơn rất nhiều.
P.S.1: Bạn mình có comment bổ sung thế này. Mình nghĩ là mọi người cũng nên đọc: "Cảm ơn gái đã viết bài nhé. Nói chung tôi đồng ý, chỉ muốn thêm một chút về việc biểu tình, đập phá. Cá nhân tôi thì thấy 1) nhiều người đập phá thật ra không phải người da đen, như tôi thấy ở TP tôi ở và một số TP khác; và 2) nói thật là tôi hiểu tại sao họ muốn biểu tình đập phá. Cuộc đời họ phải uất ức thế nào mới phải làm như thế chứ (nghĩ có khác gì người Việt đập phá thời Pháp thuộc, hay chống Trung Quốc đâu). Có thể mình không nghĩ phương cách đấy là hiệu quả, cơ mà chả thấy có phương cách gì có hiệu quả hơn..." - Bạn comment này có thể nói là dạng giỏi xuất chúng ở thế hệ của mình, học IVY league và đã định cư ở Mỹ.
P.S.2: Xét cùng một việc, nếu làm như nhau và quan hệ tốt như nhau thì thứ tự được ưu tiên thăng chức sẽ là: Trắng - Ấn - Vàng - Đen.
P.S.3: Cùng đi qua một chốt chặn giữa Mexico và Mỹ, Một bạn tóc vàng da trắng mắt xanh chở một đống rượu lậu cứ thế được qua luôn còn một bạn châu Á không làm gì sai thì bị chặn xe lục soát. Hai bạn này hẹn hò nhau để tuồn rượu về uống =))). Đôi khi phân biệt sắc tộc cũng hài hước phết đó.
Comments